Άγριες Νότες της Νίνας Ράπη στο Αγγέλων Βήμα: Κριτική ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΟΥΝΤΡΑΚΗ
Το θέατρο της Νίνας Ράπη είναι μια ενδιαφέρουσα και ιδιότυπη περίπτωση μέσα στο εγχώριο δραματουργικό τοπίο. Ένα θέατρο που πατά με το ένα πόδι εδώ και με το άλλο εκεί, ανάμεσα σε διαφορετικές νοοτροπίες, σκέψεις και αντιλήψεις, διαφορετικούς τρόπους ζωής και προσλαμβάνουσες, που όμως καταφέρνει να τις γεφυρώσει και να αναδείξει την ουσία μιας καθολικότητας, – τουλάχιστον του δυτικού κόσμου. Με μια φόρμα που παίζει μεταξύ των ειδών και των τρόπων τους, κλειστή και ανοιχτή ταυτόχρονα και με θεματολογία που κινείται από το γενικό στο ειδικό. Ένα θέατρο που δεν πατά σε ψυχολογικές ερμηνείες και αναλύσεις όμως με μια αθώα θρασύτητα φωτίζει τεχνιέντως σκοτεινές και ανομολόγητες πτυχές της ύπαρξης. Τα έργα της Ράπη είναι σαν να βλέπεις από ψηλά μια εικόνα που όσο την πλησιάζει ο μεγεθυντικός φακός σου αποκαλύπτει κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που νόμιζες ότι βλέπεις.
Με τις Άγριες Νότες, το πρώτο της έργο γραμμένο απευθείας στα ελληνικά, βρισκόμαστε μπροστά σε μια εκκωφαντική με τη σιωπή της διαμαρτυρία για την πολιτική κατάσταση του σύγχρονου κόσμου. Χωρίς ηθογραφικά χρώματα, χωρίς δραματικές ιστορίες, χωρίς τοπικά γνωρίσματα αλλά μοναδικά συμβατή σε πολλαπλά κοινωνικά κατασκευάσματα. Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας είναι περισσότερο μια νύξη, -υπαινικτικά αναφέρονται οι ήρωες σε αυτήν-, σκιαγραφόντας απλά ένα φόντο και όχι την ουσιαστική αφετηρία της δράσης της. Το κυρίαρχο σύστημα, τα γρανάζια της εξουσίας επιβάλλουν το κοινωνικά ορθό. Κάθε προσπάθεια να αλλάξεις δρόμο, να διαφοροποιηθείς μπορεί να σε οδηγήσει σε έναν αποκλεισμό, ένα περίεργο είδος φυλάκισης όπου βασικός σκοπός είναι η καταστολή της σκέψης, της επιθυμίας και η αποθάρρυνση κάθε πιθανής δράσης. Οι θεσμοί δεν αφήνουν περιθώρια για ατομικές ελευθερίες. Ένα δίπολο βρίσκεται πάντοτε σε ισχύ. Θύτης – θύμα, φιλία – μίσος, αποδοχή – επανάσταση. Οι μονόλογοι των ηρώων δίνουν τις διαφορετικές οπτικές της κοινωνικής αυτής δομής. Το σύστημα είναι συγκεκριμένο, περιθώρια δεν υπάρχουν. Οι ανθρώπινες σχέσεις μπροστά στην εύρρυθμη λειτουργία του υποκύπτουν. Είναι ασήμαντες, όπως και το άτομο μπροστά στο Σύνολο.
Οι ήρωες της Ράπη μονολογούν παράλληλα. Δεν συναντιούνται πουθενά. Ο φύλακας του Ιδρύματος, αν θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε έτσι το ερευνητικό κέντρο όπως το χαρακτηρίζει η συγγραφέας-, ο νεαρός μαρμαράς που ήθελε να κάνει τον κόσμο να νιώσει λίγο πιο όμορφα στις δύσκολες στιγμές, η νεαρή τραγουδίστρια Δανάη Χ. και η αντικαταστάτριά της. Ο φόνος ενός Υπουργού, ο φόνος μέρους του συστήματος, τους βαραίνει με διαφορετικό τρόπο. Που βρίσκεται η ευθύνη και η ενοχή του καθένα από αυτούς; Τι πρέπει να κάνουν; Υπάρχουν περιθώρια ελπίδας; Ναι, η συγγραφέας αφήνει την προοπτική της ανατροπής να αιωρείται.
Η Ράπη χρησιμοποιεί τη γλώσσα με δωρικότητα. Λιτή, ξεκάθαρη, χωρίς διφορούμενες έννοιες και πολλαπλές ή κρυμμένες εκδοχές. Μια καθαρότητα που σχεδόν τρομάζει και υποβάλλει και την ατμόσφαιρα της ίδιας της σκηνικής εκτέλεσης. Αυτές τις καθαρές γραμμές επέλεξε να διατηρήσει και να αναδείξει η σκηνοθεσία της έμπειρης Χρύσας Καψούλη. Άφησε σωστά το κείμενο να δώσει τον ρυθμό, να υποβάλλει την ατμόσφαιρα και είναι οδηγός της, παρά το γεγονός πως επέλεξε – και όχι άστοχα, αφού το αποτέλεσμα τη δικαιώνει – να μπλέξει τους μονόλογους μεταξύ τους. Το μπλέξιμο αυτό όχι μόνο δεν σπάει τη δραματουργική αλυσίδα αλλά αντιθέτως κουμπώνει τους κρίκους μεταξύ τους και υπογραμμίζει αυτόν τον λανθάνοντα, μα υπαρκτό, διάλογο. Επέλεξε επίσης να εντάξει στην αρχή της παράστασης ένα καλοσκηνοθετημένο και αστυνομικής ατμόσφαιρας βίντεο σε σκηνοθεσία του Μάρκου Χολέβα για τον φόνο που προηγείται των γεγονότων της παράστασης. Ένα ωραίο βίντεο, που όμως δεν λειτουργεί προσθετικά στο έργο της Ράπη.
Ευτύχησε στην προσπάθειά της με τον Τσιμάρα Τζανάτο στον ρόλο του Φύλακα. Αυτού του ανθρώπου που στέκεται απέναντι όχι μόνο στους άλλους μα και στον εαυτό του, προσπαθώντας να δικαιολογήσει και να δικαιολογηθεί, ανίκανος να αντιδράσει. Σπαρακτικός μέσα στην ηρεμία του, μια τρικυμία σε ήρεμα νερά. Και μόνο για να τον ακούσει κανείς να τραγουδάει τον «Αμάραντο» με τρόπο που ακουμπά στα μύχια ενός ολόκληρου λαού αξίζει να δει την παράσταση.
Η σκιά του είναι βαριά στους άλλους ρόλους που ερμηνεύονται ικανοποιητικά αλλά χωρίς υπερβάσεις. Η Βάλια Παπαχρήστου (Αντικαταστάτρια), ο Λευτέρης Παπακώστας (Μαρμαράς) και η Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη (Δανάη Χ.) ακολουθούν τις σκηνοθετικές γραμμές και έχουν ένα αρμονικό αποτέλεσμα.
H παράσταση παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Αγγέλων Βήμα στον επιτυχημένο θεσμό Φεστιβάλ Διαρκείας Ελληνικού Έργου που εμπνεύστηκε και διευθύνει η συγγραφέας Λεία Βιτάλη.