Από την πολυσημία στην ανάδειξη της λεπτομέρειας
Της Μαρίας Σούμπερτ
Η θεατρική περίοδος 2012 – 2013 υπήρξε πλούσια για την θεατρική εταιρεία DameBlanche και τη σκηνοθέτι Χρύσα Καψούλη. Με την συνεργασία βασικών συνεργατών (Ζωή Μαντά, θεατρολόγος – βοηθός σκηνοθέτη, Τσιμάρας Τζανάτος, σύμβουλος επικοινωνίας – μουσική επιλογή, Βαλεντίνα Ταμιωλάκη, σχεδιασμός φωτισμού, Μαρία Σούμπερτ, επικοινωνία) η θεατρική εταιρεία παρουσίασε τρεις πρωτότυπες παραγωγές, συμμετείχε στις δράσεις του Θεάτρου Εμπρός και στην γιορτή των Ινστιτούτων Goethe Αθηνών και Θεσσαλονίκης για τα διακόσια χρόνια από την έκδοση των παραμυθιών των αδερφών Γκριμ.
Οι δράσεις και οι συμμετοχές βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στην ανάγκη εξωστρέφειας και γνωριμίας της δουλειάς της DameBlanche με το ευρύτερο κοινό. Έχοντας δραστηριοποιηθεί για περίπου τριάντα χρόνια στη Θεσσαλονίκη, η ιδρύτρια της DameBlanche Χρύσα Καψούλη έκανε την περίοδο 2012 -2013 ένα μεγάλο άνοιγμα στο αθηναϊκό κοινό.
Παρουσιάζοντας παραγωγές δουλεμένες για μήνες ολόκληρους με σπουδαστές της στο Θέατρο των Αλλαγών, αλλά συνεργαζόμενη και με καταξιωμένους καλλιτέχνες (Michelle Valley, Στράτος Τζώρτζογλου, Βασίλης Βασιλάκης), η Χρύσα Καψούλη συνενώνει την καλλιτεχνική δημιουργία με τη διδασκαλία, κάνοντας τις δικές της θεατρικές προτάσεις.
Η DameBlanche παρουσίασε μια συλλογική performance, η οποία πραγματοποιήθηκε για δύο μοναδικές παραστάσεις στο Μουσείο στο Λουτρό των Αέρηδων με τίτλο ‘Η Αφροδίτη στον Άδη’, στα τέλη Μαρτίου 2013.
Με αφορμή την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. από την Κυπριακή Δημοκρατία, για το Β’ Εξάμηνο του 2012, το Art / European Animation Center και το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, συνδιοργάνωσαν από τις 12/12/2012 έως και τις 30/4/2013, το project «ΑΦΡΟΔΙΤΗ 2012: Ιεροί και Βέβηλοι Καθαρμοί» στο Λουτρό των Αέρηδων.
Στο project συμμετείχαν περισσότεροι από 50 έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες, οι οποίοι δημιούργησαν με βάση το μύθο της Αφροδίτης, προσέγγισαν την περιπέτεια του ανθρώπινου σώματος ως πάσχοντος ιστορικού υποκειμένου και χρησιμοποίησαν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία της τέχνης τους.
Η DameBlanche και η Χρύσα Καψούλη χρησιμοποίησαν την θεατρική τέχνη, την αφαιρετική τεχνική της performance για να προσεγγίσουν μια Αφροδίτη, σαν εκείνη της Μήλου. Μια Αφροδίτη με κομμένα χέρια. Μια Αφροδίτη ακρωτηριασμένη από τον έρωτα, την απόρριψη, την τρέλα, τις κοινωνικές συμβάσεις.
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη των Αφροδιτών αυτών, από τις πολύπαθες γυναίκες του Tennessee Williams. Τις γυναίκες εκείνες που ερωτεύονται, παθιάζονται και βιώνουν ένα εσωτερικό δράμα που τις υπερβαίνει. Που υπερβαίνει τις κοινωνικές τους συνθήκες.
Τον χώρο του Μουσείου καταλαμβάνουν η Μπαλνς από το Λεωφορείον ο Πόθος, η Μάγκυ της Λυσσασμένης Γάτας, η Άλμα από το Καλοκαίρι και Καταχνιά, η Λέιντυ από τον Ορφέα στον Άδη –απ’ όπου μετονομάστηκε η performance- και η Λώρα από το Γυάλινο Κόσμο.
Η Καψούλη χρησιμοποίησε για την performance ως σκηνικό τον ίδιο τον εκθεσιακό χώρο. Εναρμόνισε τους μονολόγους των γυναικών –σε μια αδιάλειπτη λούπα, καθώς κινούταν το κοινό- συνταιριάζοντας την περιήγηση στον εκθεσιακό και μουσειακό χώρο με την θεατρική δράση.
Έτσι συναντούμε την Άλμα στο χώρο των σεξ τόυς ή την Μάγκυ ανάμεσα στα χάρτινα αγάλματα της Αφροδίτης.
Και τις ακρωτηριασμένες αυτές γυναίκες, τις γυναίκες με τον κακοποιημένο ψυχισμό συνενώνει μια ποπ αρτ φιγούρα, ένας αφηγητής, ο οποίος με βαμμένο πρόσωπο και αλλοιώνοντας τη φωνή του με μια ντουντούκα, υπενθυμίζει στο κοινό πως αυτό που βλέπει είναι θέατρο.
Μαζί του λειτουργεί με την έννοια του ιντερμέδιου και η μουσική, ως ένα μοτίβο με βασικό δομικό ρόλο, που καθοδηγεί τους θεατές από το ένα δωμάτιο των λουτρών στο άλλο.
Η παράσταση συνενώνει την ηδονικότητα των λουτρών και της ατμόσφαιρας που τα καλύπτει, με τα στοιχεία της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε με αφορμή το project της Αφροδίτης, για να μιλήσει για τις πολλαπλές πτυχές της γυναικείας φύσης, της ηδονής και του πόθου.
Ίσως εν τέλει, όλες αυτές οι γυναικείες μορφές να μην είναι διαφορετικοί χαρακτήρες, αλλά ανομολόγητοι πόθοι, φόβοι και πόνοι της ίδιας της γυναικείας υπόστασης.
Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΟΝ ΑΔΗ
Μια performance στο ΛΟΥΤΡΟ ΤΩΝ ΑΕΡΗΔΩΝ
30 Μαρτίου 2013, Ώρα 18:30
site specific performance
Ιδέα / Σύλληψη / Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη
performers: Σπύρος Βαρέλης, Μαρία Φρουδαράκη, Μαρία Ριζιώτη, Έλενα Κανίδου
Τραγούδι: Χριστίνα Ασημακοπούλου
Χορός: Δημητρα Χαραλαμπους
Φιλική Συμμετοχή:Michele Valley
Τσέλο: Αλέξανδρος Γκόνης
Μουσική Επιμέλεια: Τσιμάρας Τζανάτος
Θεατρολόγος / Βοηθός Σκηνοθέτη: Ζωή Μαντά
Επικοινωνία: Μαρία Σούμπερτ/ Cloud 7
Παραγωγή: www.dameblanche.gr
Φωτογραφίες: Ζωή Μαντά
http://aphrodite-project.eu/gr/theatre/57
Βάση για την δημιουργία της ‘Αφροδίτης στον Άδη’ αποτέλεσε η μεταμοντέρνα απόπειρα προσέγγισης του Tennessee Williams. Μια performance που αφηγούταν σε πρώτο πρόσωπο την ζωή και το έργο του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα, διατηρώντας την αποσπασματικότητα τόσο στο λόγο, όσο και στην κίνηση και την αναπνοή. Performer της παράστασης ο Σπύρος Βάρελης, ο οποίος ενσάρκωσε την σκιά του Williams. Με αποστεωμένο σώμα και μακριά μαλλιά, ο Βάρελης δημιούργησε μια αντι-εικόνα του Williams, ένα σώμα σκιά στο τροφαντό και ηδονικό σώμα του θεατρικού συγγραφέα.
Ήδη με την έναρξη της παράστασης παρατηρούμε μια μετακίνηση και της ίδιας της σκηνοθέτιδας. Έχοντας αφήσει πίσω την πολυσημία της Lulu (Booze, 2011), η Καψούλη επικεντρώνεται στη λεπτομέρεια του σημείου. Παρουσιάζει μια σκηνική δράση ξεκάθαρη στο μάτι του θεατή, τονίζοντας κάθε κίνηση συγκεκριμένα.
Τα ‘καρφιά στο φέρετρο’ για παράδειγμα, όταν ο Βάρελης – Williams μιλάει για το θάνατο είναι ο μοναδικός ήχος της σκηνής. Είναι η μοναδική του κίνηση, ενισχύοντας τον αντίκτυπο του σημείου για τους θεατές.
Ο Tennessee Williams ως θεατρικό πρόσωπο θα μιλήσει –από αποσπάσματα παρμένα από συνεντεύξεις και αυτοβιογραφικά του κείμενα- για τους έρωτές του, για το θάνατο, για τον τρόπο που αντιμετώπιζε τα έργα του. Θα μιλήσει ξεκάθαρα για την ομοφυλοφιλία. Θα μιλήσει για την αγάπη του για τις γυναίκες.
Τα πρόσωπα και προσωπεία του Williams θα παρουσιαστούν αποσπασματικά στη σκηνή. Θα παρουσιαστούν σαν αποκόμματα κάποιας συνέντευξης, σαν σπαράγματα κάποιας ευρύτερης εξομολόγησης.
Σαν επιμέρους κομμάτια ενός ροκ μονολόγου, που χρησιμοποιεί ως σκηνικό το αυθεντικό σκηνικό ενός club. Μαύροι τοίχοι, φώτα και φωτάκια, η μπάρα, δερμάτινοι καναπέδες, φωτορυθμικά και μια κούνια από την οποία θα κατέβει στη σκηνή ο performer δημιουργούν το σκηνικό της performance. Με απλά ρούχα –ένα κοστούμι, το οποίο απεκδύεται ο ηθοποιός στο τέλος της παράστασης, και ένα λευκό φόρεμα για τη βουβή κοπέλα (Μαρία Φρουδαράκη) που χορεύει μέσα στο club -για να μετουσιωθεί στη Μπλανς, αλλά και στην αδερφή του Williams-, είναι πλέον ξεκάθαρο πως το βασικό ενδιαφέρον μεταφέρεται από την πολυσημία της κίνησης στον ίδιο το λόγο. Ο λόγος γίνεται σημείο για την παράσταση αυτή και στηρίζει την κίνηση, τη χορογραφία και το τραγούδι της Χριστίνας Ασημακοπούλου στο κλείσιμο του έργου.
«Όταν γράφω δεν έχω στόχο να σοκάρω τον κόσμο και γι’ αυτό εκπλήσσομαι όταν συμβαίνει αυτό. Αλλά δεν πιστεύω πως θα πρέπει να παραλείπουμε από την τέχνη οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή. Παρόλο που ο καλλιτέχνης θα πρέπει να το παρουσιάζει σε μια μοντέρνα και καλαίσθητη εκδοχή. Σκοπός μου είναι να λέω την αλήθεια ακόμα κι αν αυτό κάποιες φορές είναι σοκαριστικό»
Tennessee Williams, The Paris Review 1981
Performance
Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ
Μια εκ βαθέων εξομολόγηση
του Tennessee Williams σε Α’ πρόσωπο
Dybbuk Club Privé Πατριάρχου Ιωακείμ 37, Κολωνάκι
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Ιδέα/Σύλληψη /Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη
Δραματουργική επεξεργασία: Χρύσα Καψούλη, Ζωή Μαντά
Μουσική επιμέλεια: Τσιμάρας Τζανάτος
Τραγούδι: Χριστίνα Ασημακοπούλου
Performers: Σπύρος Βάρελης, Μαρία Φρουδαράκη
Θεατρολόγος/Βοηθός Σκηνοθέτη: Ζωή Μαντά
Επικοινωνία: Μαρία Σούμπερτ
Φωτογραφίες: Γιάννης Γιαλούρης
Από 15 Νοεμβρίου και κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:30
(για 10 παραστάσεις) – Παράταση: 20 & 21/12/2012
Είσοδος: 12 ευρώ
Η παράσταση παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη από την Πέμπτη 7 έως και την Κυριακή 10 Μαρτίου, στις 21.30, στο Enola Café Bar (Βαλαωρίτου 19, Θεσσαλονίκη).
Η σύνδεση του θεάτρου με τον ακτιβισμό και την πολιτική δήλωση της θεατρικής πράξης κατέστη σαφής με την συμμετοχή της DameBlanche στις δράσεις του Θεάτρου Εμπρός. Η Χρύσα Καψούλη παρουσίασε ένα απόσπασμα από τον μονόλογο του Δημήτρη Δημητριάδη ‘Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας’ στο πλαίσιο των δράσεων τα της Κολεκτίβα Ομόνοια για την επανεκκίνηση του Θεάτρου Εμπρός με στόχο την δημιουργική πρακτική και την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δραστηριότητας.
Η Χρύσα Καψούλη παρουσίασε και ενσάρκωσε την Κασσάνδρα, παρουσιάζοντας ένα απόσπασμα από αυτόν τον βαθιά ανθρώπινο μονόλογο. Έναν μονόλογο που ανατρέπει το μύθο της Κασσάνδρας και ταξιδεύει το πρόσωπό της στο σήμερα.
Με μια γλώσσα δύσκολη και αποσπασματική, η Κασσάνδρα ξεκινάει από το μουρμουρητό στο δρόμο, ανάμεσα στους θεατές. Φορώντας ένα κόκκινο κοστούμι, με ψηλές πλατφόρμες –κατασκευής Αντώνη Βολανάκη-, η Κασσάνδρα / Χρύσα Καψούλη εκπλήσσει το κοινό περπατώντας και παραπατώντας ανάμεσά τους.
Με την εικόνα μιας ξένης παρουσίας, μια άγνωστης γυναίκας που παραπέμπει ταυτόχρονα στην διαφορετική ταυτότητα της ίδιας της μυθολογικής Κασσάνδρας, η Καψούλη δημιουργεί το αίσθημα του σύγχρονου ξένου, του ανθρώπου που δεν γίνεται κατανοητός, λόγω γλώσσας και διαφορετικής κουλτούρας.
Η περιπλανώμενη μέσα στο πλήθος γυναίκα δεν έχει τρόπο να ενταχθεί σε αυτό. Δεν έχει τρόπο να γίνει αποδεκτή, παρά μόνο όταν ανοίξουν οι πόρτες του θεάτρου και το κοινό καθίσει να την παρακολουθήσει.
Η θεατρική σύμβαση συναντά την μυθολογία.
Η Κασσάνδρα ως ξένη, με τη δυσκολία της γλώσσας, χρειάζεται να γίνει αποδεκτή. Να ακουστεί ο λόγος της.
Ο λόγος που ακούγεται επί σκηνής όμως είναι ένας λόγος διαφορετικός από τον μυθολογικό.
Αντίθετα από την ανέραστη Κασσάνδρα της μυθολογίας, την οποία πόθησε ο Απόλλωνας και όταν εκείνη τον αρνήθηκε, την καταράστηκε με τη μαντική ικανότητα, η Κασσάνδρα της σκηνής έχει αποδεχτεί αυτόν τον πόθο.
Τον έχει θελήσει και τον έχει επιτρέψει.
Έχει παραδοθεί απόλυτα στον Απόλλωνα και τον αφήνει να την κάνει γυναίκα.
Παρακολουθώντας ένα σύντομο απόσπασμα του έργου, δεν έχουμε την πλήρη εικόνα του.
Έχουμε όμως την σαφή αίσθηση μιας γυναίκας που μας φοβίζει, που προσπαθούμε ως κοινό να την αγνοήσουμε, γιατί δεν την καταλαβαίνουμε.
Έχουμε την αίσθηση ενός ανθρώπου που είναι επικίνδυνος ως ξένος.
Που είναι επικίνδυνος ως γνωρίζων το μέλλον.
Που είναι επικίνδυνος γιατί μπροστά μας φωνάζει την ερωτική αποδοχή και την μεταμόρφωσή του σε γυναίκα.
Η Κασσάνδρα είναι καταδικασμένη στην ταυτότητα του ξένου.
Κουβαλάει τον τόπο επάνω της.
Σαν το σαλιγκάρι, βγάζει από πάνω της αυτό που καταρχήν βλέπουμε σαν πανωφόρι, για να το μετατρέψει στον δικό της οριοθετημένο και ασφαλή τόπο.
Στον τόπο που δεν είναι ξένη.
Εκεί όπου μπορεί να φωνάξει την ερωτική της υπόσταση.
Το έργο παρουσιάστηκε πρώτη φορά στην 3η Συνάντηση Νέων Δημιουργών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της XIV ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ στο Υπαίθριο Θέατρο (2η Σκηνή) στους Δελφούς (10/7/2009) καθώς και στα 44α Δημήτρια Θεσσαλονίκης (16-18/10/2009).
‘Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας’
Του Δημήτρη Δημητριάδη
Performance, Θέατρο Εμπρός
4 Φλεβάρη στις 21:30
Κείμενο: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία-Ερμηνεία: Χρύσα Καψούλη
Μουσική Σύνθεση: Μιχάλης Δέλτα
Κοστούμι-Visual Design: Αντώνης Βολανάκης
Θεατρολόγος-Βοηθός Σκηνοθέτη: Ζωή Μαντά
Επικοινωνία: Μαρία Σούμπερτ
Είσοδος ελεύθερη
Η θεατρική περίοδος 2012 -2013 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με δύο στοιχεία για την DameBlanche: αφενός αφήνει στην άκρη την πολυσημία της κίνησης και επικεντρώνεται στο λόγο –σε ένα λόγο όλο και πιο καθαρά θεατρικό-, και αφετέρου χρησιμοποιεί τον ίδιο τον θεατρικό (ή μη) χώρο ως σκηνικό. Το μπαρ, η σκηνή ενός υπό κατάληψη θεάτρου, η αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου, γίνονται και εκείνα ήρωες των έργων της DameBlanche, εντάσσονται στη σκηνοθετική ματιά της Καψούλη και συνενώνονται με έναν τρόπο παράδοξο.
Μέσα από τις παραγωγές της, το υπόγειο μπαρ στο Κολωνάκι συνδέεται με το υπό κατάληψη Εμπρός και την αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου, σε μια ενιαία γραμμή. Η Καψούλη με τον τρόπο της δηλώνει πως τα όρια στο θεατρικό χώρο υπερβαίνουν τις κοινωνικές ‘τάξεις’ και τους κοινωνικούς διαχωρισμούς, δημιουργώντας ένα ενιαίο καλλιτεχνικό πεδίο, στο οποίο τόσο ο καλλιτέχνης όσο και ο θεατής μπορούν να περάσουν από τον έναν χώρο στον άλλο με τρόπο φυσικό και αυτονόητο.
Μαρία Σούμπερτ
